Poznaj podstawowe prawa, jakie przysługują pracownikowi w Polsce

Rynek pracy w Polsce przeszedł wiele przemian i długo ewoluował. Aktualnie dla wielu branż zwłaszcza technologicznych nastał tzw. ,,rynek pracownika”, w którym to pracodawca musi się podporządkować. Dla innych nastąpił kryzys związany z ograniczeniami wprowadzonymi w czasie pandemii Covid-19. Warto, zatem wiedzieć, jakie formy zatrudnienia są najbardziej atrakcyjne i jakie prawa przysługują pracownikom w ich ramach.

Rodzaje zatrudnienia i wiążące się z nimi prawa pracowników

Najczęściej stosowaną formą zatrudnienia jest zawieranie umowy o pracę. Może ona występować w wielu wariantach, umowa na czas określony, nieokreślony, ma czas zastępstwa. Wszystkie one podlegają pod przepisy Kodeksu Pracy. Osoba zatrudniona na umowę o pracę zyskuje pewne przywileje oraz bierze na siebie obowiązki. Ważną gwarancją, jaką zapewniają obowiązujące przepisy, jest ustalona przez ustawodawcę płaca minimalna.

W 2021 roku wynosi on 2800 złotych brutto. Pracownikowi zapieniony jest również odpłatny urlop w wymiarze od 20 do 26 dni rocznie. Kodeks pracy zapewnia również prawo do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów BHP w firmie przez Państwową Inspekcje Pracy.

Umowa o pracę – podstawowe prawa

Kolejnym podstawowym prawem przysługującym pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę jest ochrona przed bezpodstawnym rozwiązaniem umowy o pracę. Jeśli natomiast do zwolnienia dojdzie, to przysługuje nam okres wypowiedzenia, dni wolne na poszukiwanie pracy oraz zasiłek dla bezrobotnych.

Długość okresu wypowiedzenia zależy od długości zatrudnienia na czas określony i nieokreślony u danego pracodawcy. Wynosi od minimum 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, kolejno 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy lub 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. Ponadto w przypadku zwolnienia grupowego albo indywidualnego, przysługuje pracownikowi odprawa pieniężna w wysokości:

• jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
• dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
• trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Wysokość odprawy oblicza się uwzględniając wszystkie okresy zatrudnienia u danego pracodawcy. Jest to mechanizm, który ma zabezpieczyć finansowo osobę zwolnioną, na okres poszukiwania nowej pracy.

Prawa pracownika związane z rodzicielstwem

Ustawodawca przewidział szereg uprawnień związanych z rodzicielstwem. Rodzice zatrudnieni na umowie o pracę mogę korzystać z zasiłku macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego i wychowawczego w wymiarze do miesięcy. Kobiety w ciąży chronione są przed wykonywaniem pracy niebezpiecznej i ciężkiej, nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych i w nocy.

Rodzice dzieci do lat 4 również mogą odmówić pracy w nadgodzinach, w nocy i w delegacji. Matki karmiące piersią, zatrudnione na pełen mogą skorzystać z dwóch półgodzinnych przerw na karmienie, które wliczają się do ogólnego czasu pracy. Rodzicom przysługuje również prawo do zasiłku za okres sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.